Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική κοινότητα έχει στραφεί σε νέες, πολυπαραγοντικές προσεγγίσεις για την κατανόηση και αντιμετώπιση του καρκίνου. Μία από τις πιο πολλά υποσχόμενες περιοχές έρευνας είναι η μελέτη του ανθρώπινου μικροβιώματος, δηλαδή του συνόλου των μικροβίων που ζουν στο σώμα μας.
Ο μικροβιακός κόσμος μέσα μας: Νέος σύμμαχος ή αντίπαλος στην καταπολέμηση του καρκίνου;
Σύμφωνα με την Παθολόγο, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, καθώς και τη Βιολόγο Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, τα μικρόβια που φιλοξενούνται στο έντερο και σε άλλα ανατομικά σημεία, όπως οι πνεύμονες, το στόμα, το δέρμα και ακόμη και μέσα στους όγκους, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη, την πρόγνωση και την αντιμετώπιση διαφόρων μορφών καρκίνου. Οι δύο ειδικοί αναφέρονται σε πολύ πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε, στις 12 Μαΐου, στο διεθνές περιοδικό JAMA, με τίτλο: “The Microbiome and Cancer”.
Η σημασία του μικροβιώματος στην ανοσολογική απάντηση και τη φλεγμονή
Οι προηγούμενες αντιλήψεις που θεωρούσαν τα μικρόβια απλώς ως συνοδούς του ανθρώπινου οργανισμού χωρίς ιδιαίτερη σημασία για την υγεία έχουν πλέον ανατραπεί. Σήμερα, έχει αποδειχθεί ότι το μικροβίωμα ρυθμίζει την ανοσολογική απάντηση, επηρεάζει τη φλεγμονή και αλληλεπιδρά με τα καρκινικά κύτταρα. Μικροβιακά παράγωγα, όπως τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, μπορούν να τροποποιήσουν το ανοσολογικό τοπίο στον καρκινικό ιστό, άλλοτε ευνοώντας την ανάπτυξη του όγκου και άλλοτε ενισχύοντας την ανοσολογική άμυνα.
Μικρόβια εντός των όγκων: Νέα ευρήματα και επιπτώσεις στη θεραπεία
Πρόσφατες μελέτες έχουν αποκαλύψει την παρουσία βακτηρίων και μυκήτων εντός των όγκων σε διάφορους καρκίνους, όπως του παγκρέατος, του πνεύμονα και του μαστού. Αν και σε μικρή αναλογία σε σχέση με τα καρκινικά κύτταρα, αυτά τα μικρόβια ενδέχεται να επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των θεραπειών και την ανοσολογική διείσδυση στον όγκο.
Το μικροβίωμα ως ρυθμιστής της αντικαρκινικής θεραπείας
Τα μικρόβια μπορούν να δρουν είτε υποστηρικτικά είτε ανασταλτικά στην αντικαρκινική θεραπεία. Για παράδειγμα, η παρουσία ωφέλιμων εντερικών βακτηρίων έχει συνδεθεί με αυξημένη αποτελεσματικότητα της ανοσοθεραπείας με αναστολείς του PD-1, ενός βασικού ανοσολογικού φρένου. Αντιθέτως, η διαταραχή του μικροβιώματος του εντέρου μέσω χορήγησης ευρέος φάσματος αντιβιοτικών πριν από την ανοσοθεραπεία έχει συσχετιστεί με χειρότερη συνολική επιβίωση και αυξημένα ποσοστά παρενεργειών σε ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία με αναστολείς ανοσολογικών σημείων ελέγχου για συμπαγείς όγκους, καθώς και με θεραπεία με τροποποιημένα CAR-T λεμφοκύτταρα για αιματολογικές κακοήθειες.
Η ιστορική προσέγγιση του William Coley και η σύγχρονη τεχνολογία
Η σχέση μεταξύ μικροβίων και καρκίνου δεν είναι νέα. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, ο γιατρός William Coley χορηγούσε σε ασθενείς με ανεγχείρητους όγκους ένα «κοκτέιλ» από ζωντανά ή νεκρά βακτήρια, επιδιώκοντας να προκαλέσει ανοσολογική απόκριση. Αν και η μέθοδος αυτή τότε δεν έγινε αποδεκτή, σήμερα, αναγνωρίζεται ως η πρώτη μορφή ανοσοθεραπείας.
Σήμερα, χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία και τη δυνατότητα αλληλούχισης του DNA, μπορούμε πλέον να ταυτοποιήσουμε με ακρίβεια τα μικρόβια μέσα σε δείγματα όγκων και αίματος. Μελλοντικά, τέτοια ευρήματα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την πρόγνωση, ακόμη και τη διάγνωση του καρκίνου μέσω ανάλυσης μικροβιακού DNA στο αίμα.
Συνθετική βιολογία: «Έξυπνα» βακτήρια στην υπηρεσία της αντικαρκινικής θεραπείας
Το μικροβίωμα δεν αποτελεί απλώς ένα νέο βιολογικό εύρημα αλλά ένα πιθανό θεραπευτικό εργαλείο. Ήδη δοκιμάζονται «έξυπνα» βακτήρια που εισάγονται μέσα στον όγκο και εκκρίνουν ουσίες που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό, με στόχο να κάνουν το περιβάλλον του όγκου πιο δεκτικό στη θεραπεία. Τέτοιες παρεμβάσεις βασίζονται στην τεχνολογία της συνθετικής βιολογίας και μπορεί να ανοίξουν νέους δρόμους στην αντικαρκινική θεραπευτική.
Οι μικροοργανισμοί στο έντερο και σε άλλα σημεία του σώματος ενδέχεται να επηρεάζουν την ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου, καθώς και την ανταπόκριση και τις παρενέργειες της θεραπείας. Μελλοντικές θεραπείες που στοχεύουν στους μικροοργανισμούς του εντέρου και άλλων περιοχών του σώματος θα μπορούσαν ενδεχομένως να βελτιώσουν την πρόγνωση των ασθενών με καρκίνο.
Περισσότερες λεπτομέρειες, για το περιεχόμενο του δημοσιεύματος στο JAMA, είναι διαθέσιμες στον σύνδεσμο: https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2833859?resultClick=1&utm_source=chatgpt.com