Καθώς ο πλανήτης τιμά την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2025, έρευνες για την Ψυχική Υγεία έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλώς μια απειλή για το μέλλον, αλλά μια βαθιά υπαρξιακή κρίση του παρόντος — ιδιαίτερα για τα πιο ευάλωτους πληθυσμούς, τα παιδιά και τους νέους στον πλανήτη.
Αν και οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης γίνονται πιο ορατές σε περιοχές όπως η Μαδαγασκάρη, όπου η επιβίωση απειλείται άμεσα από την ξηρασία και την πείνα, η ψυχολογική επιβάρυνση δεν γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα. Από τους εφήβους που παλεύουν να βρουν ελπίδα μέσα στην ξηρασία του Grand Sud, μέχρι τους νέους στις ΗΠΑ που δηλώνουν συντετριμμένοι από την προοπτική ενός αβέβαιου μέλλοντος, η αγωνία για το κλίμα ενώνει μια ολόκληρη γενιά. Τα δεδομένα είναι πλέον ξεκάθαρα: είτε πρόκειται για την καθημερινή πραγματικότητα της επιβίωσης, είτε για την ψυχολογική κόπωση από την συνεχή έκθεση σε ειδήσεις για φυσικές καταστροφές, η κλιματική αλλαγή αφήνει ισχυρό αποτύπωμα στην ψυχική υγεία των νέων — από τον Νότο της Αφρικής έως τη Βόρεια Αμερική.
Επιπλέον, ο ψυχικός πόνος που καταγράφεται και η μαζική ανασφάλεια για το αύριο δείχνουν πως η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δεν μπορεί πλέον να νοείται μόνο ως διαχείριση φυσικών πόρων ή υποδομών. Απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που θα ενσωματώνει τη στήριξη της ψυχικής υγείας, δίνοντας στους νέους τα ψυχολογικά εργαλεία για να σταθούν όρθιοι μέσα σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.
Αν δεν φροντίσουμε τις ψυχές όσων καλούνται να ζήσουν στο κλίμα του αύριο, τότε κάθε συζήτηση για βιωσιμότητα μένει μισή.
Το παράδειγμα της Μαδαγασκάρης
Στη νότια Μαδαγασκάρη, όπου η ξηρασία έχει μετατρέψει την επιβίωση σε καθημερινή πρόκληση, μελέτη αποκαλύπτει ότι οι έφηβοι δεν βιώνουν μόνο τη σωματική στέρηση, αλλά και βαθιά ψυχολογική δυσφορία. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Climate Change and Health και διεξήχθη από ερευνητές των Trinity College Dublin, UCL, Queen Mary University of London, Catholic University of Madagascar και CBM Global, δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή επιδρά ήδη αρνητικά στην ψυχική υγεία των εφήβων στην περιοχή Grand Sud της Μαδαγασκάρης.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι έφηβοι βιώνουν υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και απόγνωσης, με το 90% των οικογενειών να έχουν ξεμείνει από τρόφιμα τον τελευταίο χρόνο και σχεδόν 70% των νέων να δηλώνουν ότι πέρασαν τουλάχιστον μία μέρα νηστικοί. Πολλοί περιέγραψαν την καθημερινότητά τους με λόγια όπως “η ζωή είναι δυστυχία”, ή “δεν ξέρω τι μπορώ να κάνω για να είμαι ευτυχισμένος”. Η μελέτη εντοπίζει τρεις βασικές οδούς μέσα από τις οποίες η κλιματική κρίση επηρεάζει την ψυχική υγεία: την απώλεια πόρων, την αβεβαιότητα για το μέλλον και τη διάλυση των μηχανισμών ψυχολογικής ανθεκτικότητας.
ΗΠΑ: Ψυχολογικός αντίκτυπος της κλιματικής κρίσης στους νέους
Μια νέα μελέτη στις ΗΠΑ, που δημοσιεύτηκε στο Lancet Planetary Health και υλοποιήθηκε από ερευνητές των NYU Grossman School of Medicine, Stanford University, Utah State University, University of Washington και George Washington University, καταγράφει τον βαθύ ψυχολογικό αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης και στους Αμερικανούς νέους ηλικίας 16 έως 25 ετών.
Σύμφωνα με την έρευνα, το 85% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ανησυχεί τουλάχιστον «μέτρια» για την κλιματική κρίση, ενώ το 57% ανέφερε ότι είναι «πολύ ή εξαιρετικά ανήσυχο». Σχεδόν δύο στους τρεις συμφώνησαν με τη φράση: «Η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη», και πάνω από τους μισούς (52%) δήλωσαν διστακτικοί ως προς το ενδεχόμενο να αποκτήσουν παιδιά. Ενδεικτικό είναι ότι το φαινόμενο της “climate anxiety” διατρέχει ολόκληρο το πολιτικό φάσμα: ακόμη και στις πιο συντηρητικές πολιτείες, πάνω από το 75% των ερωτηθέντων αναγνώρισε την ύπαρξή του.
Ο Eric Lewandowski, επικεφαλής της μελέτης και καθηγητής κλινικής ψυχολογίας στο NYU Grossman School of Medicine, σημειώνει ότι η ανάγκη να μιλήσουν οι νέοι για αυτά που νιώθουν είναι καθολική, καθώς περισσότεροι από 7 στους 10 θέλουν το κλίμα να αποτελέσει θέμα συζήτησης στις οικογένειες και την κοινωνία.
Η κλιματική κρίση δεν είναι μόνο μια οικολογική ή πολιτική πρόκληση — είναι μια αναδυόμενη απειλή για την ψυχική υγεία. Η επιστημονική τεκμηρίωση από τόσο διαφορετικά σημεία του κόσμου μας υπενθυμίζει ότι οι νέοι, είτε μεγαλώνουν ανάμεσα σε θύελλες και πλημμύρες είτε σε χωριά χωρίς νερό και τροφή, δεν βιώνουν μόνο τις εξωτερικές συνέπειες της κλιματικής απορρύθμισης — τις κουβαλούν μέσα τους.
Στο επίκεντρο των πολιτικών για το περιβάλλον πρέπει πλέον να βρίσκεται και η ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας. Όχι ως υποσημείωση, αλλά ως βασικό μέτρο ανθεκτικότητας απέναντι στην πιο περίπλοκη κρίση της εποχής μας.
ΠΗΓΗ: .ucl.ac.uk, the guardian