H χρόνια νεφρική ανεπάρκεια ή χρόνια νεφρική νόσος είναι η προοδευτική και μη αναστρέψιμη ελάττωση της νεφρικής λειτουργίας. Είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα νεφρά είναι ανίκανα να εκτελούν τις φυσιολογικές τους λειτουργίες, με αποτέλεσμα τοξικές ουσίες του μεταβολισμού και πλεονάζοντα υγρά να συσσωρεύονται στο σώμα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 1 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως πάσχει από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Στην Ελλάδα η συχνότητα νεφρικής ανεπάρκειας είναι σχεδόν διπλάσια από την υπόλοιπη Ευρώπη με αποτέλεσμα να υπάρχουν περίπου 15.000 νεφροπαθείς.
Εκτιμάται ότι μέχρι το έτος 2040, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια θα αποτελεί την 5η αίτια για πρώιμο θάνατο, μετά τα καρδιαγγειακά αίτια, τον καρκίνο, το σακχαρώδη διαβήτη και την χρόνια πνευμονοπάθεια.
Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια έχει 5 στάδια. Στα αρχικά στάδια ξεκινάει ήπια και συχνά είναι ασυμπτωματική. Όταν φτάσει στο 5ο στάδιο, γνωστό και ως νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, ο ασθενής χρειάζεται άμεση υποστήριξη της νεφρικής λειτουργίας με αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού..
Η καρδιαγγειακή νόσος είναι η κύρια αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στους ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, καθώς 1 στους 2 θανάτους των ασθενών οφείλεται σε καρδιαγγειακό επεισόδιο και όχι στην ίδια τη νόσο. Εκτιμάται ότι το 40-75% των ασθενών με τελικό στάδιο χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, όταν αρχίζουν αιμοκάθαρση, έχουν ήδη καρδιολογικό πρόβλημα.
Λιγότερο συχνή είναι η οξεία νεφρική ανεπάρκεια, η ξαφνική διακοπή της λειτουργίας των νεφρών, η οποία εκδηλώνεται συνήθως σε νοσηλευόμενους βαρέως πάσχοντες ασθενείς.
Αιτία
Οι σημαντικότερες αιτίες που οδηγούν σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι:
- Ο σακχαρώδης διαβήτης.
- Η υψηλή αρτηριακή υπέρταση.
- Διάφορες παθήσεις που προσβάλλουν τα νεφρά (συχνές ουρολοιμώξεις, σπειραματονεφρίτιδα, πολυκυστική νόσος των νεφρών, κυστεο-ουρητηρική παλινδρόμηση, νεοπλάσματα του ουροποιητικού, αυτοάνοσα νοσήματα κ.ά.).
- Η στένωση της νεφρικής αρτηρίας.
- Η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων, όπως τα αντιφλεγμονώδη.
Μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας διατρέχουν επίσης τα άτομα που καπνίζουν, είναι παχύσαρκα, έχουν υψηλή χοληστερόλη, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφρικής νόσου.
Συμπτώματα
Σύμφωνα με τους ειδικούς, στα πρώτα στάδια της νόσου, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν από λίγους μήνες έως 20 χρόνια, οι περισσότεροι ασθενείς δεν έχουν κανένα σύμπτωμα. Αυτό ονομάζεται «σιωπηλή» φάση της νόσου. Συχνά ένας ασθενής μπορεί να χάσει μέχρι και το 90% της νεφρικής του λειτουργίας χωρίς να έχει εμφανίσει προειδοποιητικά συμπτώματα.
Όταν η νόσος φτάσει στα τελικά στάδια, τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι:
- Διαταραχές στην ούρηση ή στην ποιότητα των ούρων, αιματουρία, ούρα κόκκινα ή ούρα καφέ, ή ούρα που αφρίζουν.
- Η αυξημένη ποσότητα κρεατινίνης στο αίμα, καθώς οι νεφροί δεν μπορούν να την αποβάλουν με τα ούρα.
- Οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές, δηλαδή, ανισορροπία στις χημικές ουσίες που υπάρχουν στα υγρά του σώματος όπως αυξημένα επίπεδα φωσφόρου, νατρίου και καλίου, χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα κ.α.
- Αναιμία και απώλεια βάρους.
- Ασυνήθιστα υψηλή αρτηριακή πίεση.
- Αίσθημα κόπωσης, μειωμένη ενεργητικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης.
- Μειωμένη όρεξη.
- Διαταραχές ύπνου.
- Κνησμός ή μεταβολή της χροιάς του δέρματος.
- Κατακράτηση υγρών, πρησμένα πόδια και αστράγαλοι.
- Πρήξιμο γύρω από την περιοχή των ματιών, ιδιαίτερα το πρωί.
- Μυϊκές κράμπες κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Συχνοουρία, ιδιαίτερα τη νύχτα.
- Ναυτία, εμετοί.
- Πυρετός ή ευαισθησία σε λοιμώξεις.
Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια γίνεται συνήθως αντιληπτή λόγω των επιπλοκών που προκαλεί σε άλλα συστήματα: καρδιαγγειακά προβλήματα, δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, διαταραχές στο μεταβολισμό του ασβεστίου και επιπτώσεις στα οστά.
Διάγνωση
Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι καίριας σημασίας καθώς η κατάλληλη θεραπεία μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της νόσου, προλαμβάνοντας έτσι την ανάγκη για σοβαρή ιατρική παρέμβαση, αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση ή ακόμη και μεταμόσχευση. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας μπορεί να μειώσει τους θανάτους κατά 2% ετησίως.
Η διάγνωση της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας περιλαμβάνει τη λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση, αιματολογικό έλεγχο και απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφηµα, αξονική ή µαγνητική τοµογραφία, ή συνδυασμός εξετάσεων).
Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από το αίτιο που προκάλεσε τη νεφρική ανεπάρκεια. Στα αρχικά στάδια η σωστή ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη και της αρτηριακής πίεσης μπορεί να σταματήσει ή να επιβραδύνει τη βλάβη που προκαλείται στα νεφρά. Σημαντική είναι επίσης η απώλεια βάρους, η ειδική διατροφή, η σωστή ενυδάτωση, η άσκηση, η αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, ενώ ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή.
Στο τελικό στάδιο της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ο ασθενής χρειάζεται άμεση υποστήριξη της νεφρικής λειτουργίας με τεχνητά μέσα, δηλαδή με αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού. Η μέθοδος θεραπείας επιλέγεται με βάση την κλινική κατάσταση του κάθε ασθενή. Τόσο η αιμοκάθαρση όσο και η μεταμόσχευση είναι εξίσου αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση της νεφρικής ανεπάρκειας.
