Πάρης Παπαχρήστος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc. Ιδρυτής του medNutrition.gr – Συγγραφέας
Το κακάο φαίνεται να είναι αφέψημα με ευεργετικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Σημαντικός αριθμός επιστημονικών μελετών παρουσιάζουν το κακάο να περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις φλαβονοειδών και προκυανιδίνων, συστατικά που έχουν αντιοξειδωτική δράστη, παρεμποδίζοντας την οξειδωτική δράση των ελεύθερων ριζών και προστατεύουν έτσι από τον καρκίνο, τις καρδιοπάθειες και τη γήρανση.
Το δέντρο του κακάο είναι ένα τροπικό φυτό που ευδοκιμεί αποκλειστικά σε τροπικά κλίματα, εκεί που υπάρχει ζέστη και πολύ υγρασία. Είναι δέντρο ύψους 6-8 μέτρων με πυκνή φυλλωσιά και χρειάζεται περίπου 4 τέσσερα χρόνια από την στιγμή που φυτεύεται για να αποδώσει καρπούς. Κάθε δέντρο παράγει κατά μέσο όρο 20 με 30 καρπούς το χρόνο, από τους οποίους συλλέγονται 2 κιλά κόκκοι κακάο.
Οι ποικιλίες του κακάο είναι πολλές. Η επιστημονική ονομασία των σπόρων του τροπικού δέντρου κακάο είναι Theobroma cacao. Η λέξη Theobroma έχει Ελληνική προέλευση. Προέρχεται από τις λέξεις θεός και βρώση και σημαίνει φαγητό των θεών.
Ιστορικά στοιχεία για το κακάο
Οι πρώτες πληροφορίες που έχουν για την καλλιέργεια κακαόδεντρων είναι από την εποχή του πολιτισμού των Mάγια κάπου στο 600 μ.Χ. Στην εποχή των Αζτέκων το είδος ήταν σπάνιο και άξιζε όσο και το χρυσάφι. Οι καρποί προσφερόταν συνήθως στους θεούς και στους βασιλιάδες και χρησίμευαν ακόμα ως μέσο εμπορικών συναλλαγών, ως χρήμα.
Ο πρώτος Ευρωπαίος που θεωρείται ότι ανακάλυψε και έφερε το κακάο στην Ευρώπη είναι ο Hernado Cortez, ο οποίος το Πάσχα το 1519 προσάραξε με το στόλο του στην χερσόνησο Γιουκατάν. Εκεί τον υποδέχθηκε ο βασιλιάς των Ατζέκων, Μοντεζούμα, που του πρόσφερε χρυσάφι, πολύτιμους λίθους και ένα καλάθι γεμάτο κόκκους κακάο.
Επιδράσεις του κακάο στην υγεία
Είναι πολύ σπάνιο να βρει κάποιος τόσα πολλά διατροφικά συστατικά συγκεντρωμένα σ΄ ένα και μόνο προϊόν. Οι επιδράσεις των φλαβονοειδών του κακάο στην καρδιά και στην κυκλοφορία οφείλονται, εν μέρει, στην ικανότητα τους να ανακόπτουν την οξείδωση της χοληστερόλης, και την ανάπτυξη της αθηρωματικής πλάκας.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι πολυφαινόλες μπορεί να μειώσουν τη συγκέντρωση και συσσώρευση των αιμοπεταλίων, των οποίων η αυξημένη δραστηριότητα και συγκέντρωση συνδέεται με τη θρόμβωση και πιθανότατα εμπλέκεται στην ανάπτυξη και εξέλιξη αθηρωματικών βλαβών
Η κατανάλωση κακάο επομένως εμφανίζεται να έχει επίδραση τύπου ασπιρίνης επάνω στη λειτουργία των αιμοπεταλίων. Οι κατεχινικές ενώσεις προλαμβάνουν το σχηματισμό των ελευθέρων ριζών, μεταβάλλουν την συνοχή και δομή της κυτταρικής μεμβράνης. Οι προκυανιδίνες αυξάνουν σημαντικά τα επίπεδα της προστακυκλίνης στο πλάσμα και μειώνουν τα επίπεδα λευκοτριενίων του πλάσματος. Η προστακυκλίνη κατασκευάζεται από το αγγειακό επιθήλιο και προάγει την αγγειοδιαστολή, αναστέλλει τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, το σχηματισμό θρόμβων αίματος και την εισχώρηση της χοληστερόλης LDL στο αρτηριακό τοίχωμα.
Αντίθετα, τα λευκοτριένια είναι αγγειοσυσταλτικά, προκαλώντας αργή και συνεχή σύσπαση στους λείους μυς των αιμοφόρων αγγείων, και μπορούν να είναι αίτια συσσώρευσης αιμοπεταλίων. Μείωση της αναλογίας λευκοτριενίων / προστακυκλίνης μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στα αιμοπετάλια και πιθανώς στη φλεγμονή και την αγγειοδιαστολή.
Μία περαιτέρω δράση των πολυφαινολών του κακάο που μπορεί να έχει επιπτώσεις στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος είναι η ικανότητα τους να ρυθμίζουν τα ανοσοκύτταρα λόγω της επίδρασης τους στη μεταγραφή του γονιδίου της ιντερλευκίνης-2. Έχει προταθεί ότι οι φλεγμονώδεις νόσοι από δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού θα μπορούσαν να είναι υπαίτιες για πολλές περιπτώσεις αθηροσκλήρωσης και καρδιαγγειακών νόσων.
Ποια η διατροφική αξία του κακάο;
| Θρεπτικά Συστατικά | Κακάο σκόνη | 1 κουτ. κακάο |
| Θερμίδες (kcal) | 312 | 47 |
| Πρωτείνες (g) | 18,5 | 2,7 |
| Λίπος (g) | 21,7 | 3,2 |
| Υδατάνθρακες (g) | 11,5 | 1,7 |
| Ασβέστιο (mg) | 130 | 19,5 |
| Σίδηρος (mg) | 10,5 | 1,6 |
| Μαγνήσιο (mg) | 520 | 78 |
| Φωσφορος (mg) | 660 | 99 |
| Κάλιο (mg) | 1500 | 225 |
| Νάτριο (mg) | 950 | 142,5 |
| Ψευδάργυρος (mg) | 6,9 | 1 |
| Θειαμίνη – Βιταμίνη Β1 (mg) | 0,16 | 0,02 |
| Ριβοφλαβίνη – Βιταμίνη Β2 (mg) | 0,06 | 0,01 |
| Βιταμίνη Β6 (mg) | 0,07 | 0,01 |
| Βιταμίνη Ε (mg) | 0,68 | 0,1 |
| Κορεσμένα λιπαρά (g) | 12,8 | 1,9 |
| Μονοακόρεστα λιπαρά (g) | 7,2 | 1,08 |
| Πολυακόρεστα λιπαρά (g) | 0,6 | 0,09 |
| Χοληστερίνη (mg) | 0 | 0 |
Έρευνες και μελέτες
- Συγκριτική μελέτη στο Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Πανεπιστημίου Κορνέλ στη Νέα Υόρκη, παρουσιάζει το κακάο (1 κούπα) να έχει διπλάσια αντιοξειδωτική δράση από το κόκκινο κρασί (1 ποτήρι), τριπλάσια από το πράσινο τσάι (1 φλιτζάνι) και πενταπλάσια από το μαύρο τσάι (1 φλιτζάνι).
- Έρευνες σε πληθυσμούς του Παναμά που καταναλώνουν καθημερινά 4-5 ποτήρια ζεστό αφέψημα κακάο και προσθέτουν σκόνη κακάο σε αρκετά φαγητά τους, έδειξαν σε ότι σε μεγάλο βαθμό δεν παρουσιάζουν υπέρταση σε μεγάλη ηλικία και διατρέχουν χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Δεν παρουσιάστηκε το ίδιο αποτέλεσμα στους κατοίκους που είχαν μεταναστεύσει σε αστικές περιοχές και δεν κατανάλωναν πλέον αρκετό κακάο. Και αυτό οφείλεται στο ότι τα φλαβονοειδή ενεργοποιούν ένα ένζυμο (τη συνθετάση του μονοξειδίου του αζώτου) το οποίο είναι υπεύθυνο για την διάνοιξη των τοιχωμάτων των αρτηριών και την βελτίωση της αιματικής ροής (μείωση της πίεσης).
- Το Πανεπιστήμιο της Georgetown, σε έρευνα που διεξήγαγε, απομόνωσαν μια ουσία του κακάο, την προκυανιδίνη για να εξετάσουν την δράση της σε καλλιέργειες καρκινικών κυττάρων του μαστού. Βασικός σκοπός της έρευνας ήταν η εξακρίβωση των πιθανών δράσεων της προκυανιδίνης σε γονίδια που συνδέονται στην εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. Το πόρισμα της έρευνας κατέληξε ότι με την υποβολή της προκυανιδίνης σταματούσε ο πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων. Παρόλο που δεν έχει βρεθεί ακριβώς ο τρόπος δράσης της προκυανιδίνης, εικάζεται παρόμοια δράση και για άλλους τύπους καρκίνου.
- Ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της θεοβρωμίνης απέναντι στον βήχα, ένα συχνό αντανακλαστικό προστασίας από ορισμένες καταστάσεις, πλην όμως σε μακροχρόνια βάση γίνεται κουραστικός και κουράζει τον ασθενή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η θεοβρωμίνη ήταν κατά 30% αποτελεσματικότερη εναντίον του επίμονου βήχα ακόμη και από την κωδεϊνη που σήμερα θεωρείται πολύ καλό αντιβηχικό φάρμακο, χωρίς να εμφανίζει παρενέργειες. Η δράση της θεοβρωμίνης είναι περιφερική και όχι στον εγκέφαλο, σταματώντας τη δράση του πνευμονογαστρικού νεύρου, υπεύθυνο για τον βήχα. Εντούτοις είναι λάθος προς το παρόν να ισχυριστούμε ότι αντικαθιστούμε τα αντιβηχικά φάρμακα με κακάο για να αντιμετωπίσουμε το βήχα.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, το κακάο βάσει των ιδιοτήτων του μπορεί να αποτελέσει τροφή πολύ ωφέλιμη για τον οργανισμό και θα πρέπει να είναι μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής. Είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Το μόνο που πρέπει να προσέξουμε είναι η υψηλή του θερμιδική αξία καθώς η υπερβολική κατανάλωση του μπορεί να μας οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της ημερήσιας ενεργειακής μας πρόσληψης.