Μια νέα ανάλυση από τον Guardian αποκαλύπτει ότι περισσότερα από τα μισά δημοφιλή βίντεο στο TikTok με το hashtag #mentalhealthtips περιλαμβάνουν λανθασμένες, παραπλανητικές ή υπεραπλουστευμένες πληροφορίες σχετικά με την ψυχική υγεία. Η μελέτη επικεντρώνεται στα 100 κορυφαία βίντεο σε προβολές και εντοπίζει ένα ανησυχητικό μοτίβο: η ψυχική υγεία γίνεται viral, αλλά όχι πάντα με υπεύθυνο τρόπο.
Οι ειδικοί που ανέλυσαν το περιεχόμενο εντόπισαν τέσσερις βασικές μορφές παραπληροφόρησης:
Παθολογικοποίηση φυσιολογικών συναισθημάτων
Καθημερινές εμπειρίες — όπως η αβεβαιότητα, η κοινωνική απογοήτευση ή οι διακυμάνσεις της διάθεσης — παρουσιάζονται λανθασμένα ως συμπτώματα σοβαρών ψυχικών διαταραχών, όπως η οριακή διαταραχή προσωπικότητας ή η μείζων κατάθλιψη.
Κακή χρήση ψυχολογικής ορολογίας
Ένα βίντεο ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή βιώνουν συναισθηματικές μεταπτώσεις επειδή το «εκκρεμές» των συναισθημάτων τους ταλαντεύεται πιο έντονα και γρήγορα από ό,τι στους υπόλοιπους. Ωστόσο, αυτή είναι μια παρανόηση, καθώς τα επεισόδια της διπολικής διαταραχής διαρκούν εβδομάδες και όχι λεπτά ή ώρες.
«Αυτό είναι παράδειγμα κακής χρήσης μιας ψυχιατρικής διάγνωσης για να δικαιολογηθεί μια συμπεριφορά», σημειώνει ο Dan Poulter, πρώην υφυπουργός Υγείας και ψυχίατρος στο NHS. «Όσοι ζουν με τη διπολική διαταραχή μπορεί να θεωρήσουν τέτοιες απλουστεύσεις υποτιμητικές για την πραγματική σοβαρότητα της ασθένειάς τους».
Ένα άλλο δημοφιλές βίντεο υποστηρίζει ότι πριν από μια αυτοκτονία, το άτομο γίνεται «σχεδόν διπολικό» – μια διατύπωση που «μπορεί να ενισχύσει το στίγμα γύρω από την ψυχική υγεία», όπως τονίζει η καθηγήτρια Rina Dutta, ψυχίατρος στο King’s College London. Σε διαφορετικό βίντεο αναφέρεται ότι ενδείξεις κακοποίησης είναι: συνεχείς συγγνώμες, έντονη συναισθηματική αντίδραση σε μικρές διαφωνίες, ανάγκη επιβεβαίωσης, δυσκολία στο να ανοιχτεί κανείς, υπερευαισθησία στην κριτική και απόκρυψη συναισθημάτων. Ο θεραπευτής Liam Modlin σχολιάζει: «Αν και αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να εμφανίζονται σε πλαίσια κακοποιητικών σχέσεων, δεν είναι αποκλειστικές της κακοποίησης. Η παρουσίαση τέτοιων σημείων χωρίς διαγνωστικό βάθος ή συμφραζόμενα μπορεί να οδηγήσει τους θεατές σε αυτοδιάγνωση ή παρερμηνείες περίπλοκων διαπροσωπικών δυσκολιών ως κακοποίηση».
Μη τεκμηριωμένες ή επικίνδυνες συμβουλές
Πολλά βίντεο προωθούν δήθεν λύσεις ή τεχνικές αυτοβοήθειας χωρίς επιστημονική βάση, όπως συγκεκριμένα συμπληρώματα ή πρακτικές «ενίσχυσης διάθεσης» (π.χ. φαγητό στο ντους), που ενδέχεται να αποπροσανατολίσουν τους χρήστες από την ανάγκη για επαγγελματική υποστήριξη.
Για παράδειγμα, ένα βίντεο στο tik tok προωθεί μια «θεραπευτική» μέθοδο, υποστηρίζοντας ότι είναι φθηνότερη από την ψυχοθεραπεία και με λιγότερες παρενέργειες από τα αντικαταθλιπτικά. Υποτίθεται ότι βοηθά στην «ίαση από το τραύμα μέσα σε μία ώρα» και περιλαμβάνει αδιάλειπτη γραφή για 15 λεπτά σχετικά με το τραυματικό βίωμα.
Η πιστοποιημένη ψυχοθεραπεύτρια Amber Johnston σημειώνει: «Δεν υπάρχει καμία επιστημονική έρευνα που να υποστηρίζει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να θεραπεύσει – πόσο μάλλον μέσα σε μία ώρα. Υπάρχει, μάλιστα, κίνδυνος το άτομο να ξαναβυθιστεί σε τραυματικά βιώματα χωρίς την υποστήριξη επαγγελματία».
Ένα άλλο βίντεο υποστηρίζει ότι το κλάμα καταπραΰνει και βοηθά στη διαχείριση των συναισθημάτων ενεργοποιώντας την απελευθέρωση κορτιζόλης. Η ψυχοθεραπεύτρια Amy Durden εξηγεί: «Οι αλλαγές κορτιζόλης που σχετίζονται με το κλάμα είναι πολύπλοκες. Το κλάμα μπορεί να φέρει ανακούφιση, αλλά όχι πάντα – και όταν συνοδεύεται από ενοχές, μπορεί να προκαλέσει έντονη ντροπή».
Άλλα βίντεο περιλαμβάνουν φράσεις-σλόγκαν που οι ειδικοί θεωρούν επιβλαβείς, όπως: «Αν δεν αλλάζεις, επιλέγεις να μείνεις ίδιος» ή «Όταν νιώθεις πως σε μισούν όλοι, κοιμήσου. Όταν μισείς όλους, φάε. Όταν μισείς τον εαυτό σου, κάνε ντους». Σύμφωνα με την Durden, τέτοιες δηλώσεις είναι υπεραπλουστευμένες και δεν ανταποκρίνονται στην πολυπλοκότητα των συναισθηματικών δυσκολιών.
Ένα άλλο βίντεο προτείνει μια συγκεκριμένη τεχνική αναπνοής για το άγχος. Ο νευροψυχίατρος David Okai διευκρινίζει ότι δεν υπάρχει μία και μοναδική τεχνική που να είναι αποτελεσματική για όλους, ενώ, εάν εφαρμοστεί λάθος, μπορεί να μοιάζει με υπεραερισμό και να επιδεινώσει το άγχος.
Ακόμη, ένα βίντεο υποστηρίζει ότι η κατάθλιψη προκαλείται από αλκοόλ, καφεΐνη, ζάχαρη, καπνό και επεξεργασμένο σιτάρι. Ο Liam Modlin σχολιάζει ότι, παρόλο που ο τρόπος ζωής παίζει ρόλο, η προσέγγιση αυτή είναι υπεραπλουστευτική και αγνοεί σημαντικούς βιολογικούς, γενετικούς, ψυχοκοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Τέλος, κάποια βίντεο προωθούν φυτικά συμπληρώματα όπως κρόκο, μαγνήσιο και βασιλικό του Αγίου. Η ψυχίατρος Famia Askari εξηγεί πως, παρότι υπάρχουν κάποιες πρώιμες ενδείξεις αποτελεσματικότητας, η χρήση τους δεν έχει κατοχυρωθεί επιστημονικά και τα προϊόντα αυτά παρουσιάζονται λανθασμένα ως «φυσικά», ενώ είναι παρασκευασμένα συμπληρώματα.
Αυτοδιάγνωση και αποφυγή ειδικών
Δύο βίντεο προτείνουν την εισαγωγή σε ψυχιατρικές κλινικές βασιζόμενα σε προσωπικές εμπειρίες. Το ένα υποστηρίζει ότι κάποιο άτομο παρουσίασε σημαντική βελτίωση μέσα σε έξι ημέρες, ενώ το άλλο παρέχει ένα «πρότυπο επιστολής» για παιδιά που θέλουν να ζητήσουν από τους γονείς τους να εισαχθούν.
Ο Dan Poulter, πρώην υφυπουργός Υγείας και ψυχίατρος του NHS, σχολίασε ότι αυτό είναι «παραπλανητικό» και μπορεί να δημιουργήσει «λανθασμένες αντιλήψεις» για τα οφέλη της νοσηλείας. Όπως εξηγεί, η εισαγωγή σε ψυχιατρική μονάδα ενδέχεται να ενισχύσει δυσλειτουργικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, και σπάνια γίνεται με τον τρόπο που απεικονίζεται σε αυτά τα βίντεο — δηλαδή κάποιος να μεταφέρεται μόνος του στο νοσοκομείο.
Σε άλλο βίντεο, ένα άτομο σε νοσοκομειακή ρόμπα, φαινομενικά σε ψυχιατρική πτέρυγα, δηλώνει: «Ήμουν υπερβολικά ειλικρινής με τον ψυχίατρό μου». Ο Poulter προειδοποιεί ότι τέτοια μηνύματα είναι επιβλαβή, καθώς μπορεί να αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από το να είναι ειλικρινείς με τους επαγγελματίες υγείας για την ψυχική τους κατάσταση.
Σε άλλο κλιπ, μια γυναίκα προτείνει στρατηγικές για την αντιμετώπιση του άγχους — μεταξύ αυτών, το να φας ένα πορτοκάλι ενώ κάνεις ντους. Ο νευροψυχίατρος David Okai τονίζει: «Δεν υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση που να υποστηρίζει ότι η κατανάλωση εσπεριδοειδών στο ντους μειώνει το άγχος. Θα με ανησυχούσε αν τέτοιες πρακτικές οδηγούσαν σε έναν αυξανόμενο κύκλο παράξενων συμπεριφορών».
ΠΗΓΗ: The Guardian