Η αϋπνία είναι μια κοινή διαταραχή του ύπνου που καθιστά δύσκολο να αποκοιμηθούμε, να διατηρήσουμε τον ύπνο ή μας κάνει να ξυπνάμε πολύ νωρίς χωρίς να είναι δυνατό να αποκοιμηθούμε ξανά με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε κόπωση στο ξύπνημα. Η αϋπνία δεν επηρεάζει μόνο τα επίπεδα ενέργειας και τη διάθεση αλλά και την υγεία, την εργασιακή απόδοση και την ποιότητα ζωής.
Η επαρκής ποσότητα ύπνου διαφέρει από άτομο σε άτομο, αν και οι περισσότεροι ενήλικες έχουν ανάγκη από επτά με οκτώ ώρες νυχτερινού ύπνου.
Πολλοί ενήλικες υποφέρουν κάποια στιγμή στη ζωή τους από βραχυπρόθεσμη (οξεία) αϋπνία, η οποία διαρκεί από λίγες μέρες έως μερικές εβδομάδες και, συνήθως, είναι απόρροια στρες ή κάποιου τραυματικού γεγονότος. Ωστόσο, η μακροπρόθεσμη (χρόνια) αϋπνία διαρκεί έναν μήνα ή περισσότερο. Η αϋπνία μπορεί να αποτελεί το πρωταρχικό πρόβλημα ή να σχετίζεται με άλλες παθήσεις ή τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής.
Όπως και να ?χει, συχνά αντιμετωπίζεται με απλές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες.
Συμπτώματα
- Δυσκολία να επέλθει ο ύπνος τη νύχτα
- Αφύπνιση κατά τη διάρκεια της νύχτας
- Πρόωρη αφύπνιση
- Απουσία αίσθησης ξεκούρασης μετά τον νυχτερινό ύπνο
- Αίσθηση κόπωσης ή νύστας την ημέρα
- Ευερέθιστη διάθεση, κατάθλιψη και νευρικότητα
- Δυσκολία συγκέντρωσης σε καθήκοντα ή δυσκολία απομνημόνευσης
- Αυξημένα λάθη ή ατυχήματα
- Συνεχής έγνοια σχετικά με τον ύπνο
Πότε να δω τον γιατρό
Σε περίπτωση που η αϋπνία καθιστά δύσκολες τις καθημερινές λειτουργίες, επισκεφθείτε τον γιατρό σας ώστε να εντοπίσετε την αιτία του προβλήματος και να βρείτε τρόπους αντιμετώπισης. Αν ο γιατρός υποψιάζεται κάποια διαταραχή ύπνου, ενδέχεται να σας παραπέμψει σε κέντρο ύπνου για ειδικές εξετάσεις.
Αίτια
Η αϋπνία μπορεί να αποτελεί το πρωταρχικό πρόβλημα ή ενδέχεται να σχετίζεται με άλλες παθήσεις.
Η χρόνια αϋπνία απορρέει, συνήθως, από στρες, γεγονότα ή συνήθειες που διαταράσσουν τον ύπνο. Συχνά, η αντιμετώπιση του λανθάνοντος αιτίου μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα της αϋπνίας ενώ, άλλοτε, η αϋπνία μπορεί να διαρκέσει χρόνια.
Συχνά αίτια χρόνιας αϋπνίας είναι:
- Στρες. Έγνοιες σχετικά με τη δουλειά, τις σπουδές, την υγεία, τα οικονομικά ή την οικογένεια κρατούν το μυαλό σε εγρήγορση καθιστώντας δύσκολο να αποκοιμηθεί ο οργανισμός. Επίσης, στρεσογόνα γεγονότα και τραυματικές καταστάσεις όπως ο θάνατος ή η ασθένεια αγαπημένων προσώπων, ένα διαζύγιο και η απώλεια εργασίας μπορούν να πυροδοτήσουν την αϋπνία.
- Ταξίδια ή πρόγραμμα εργασίας. Ο κιρκάδιος ρυθμός λειτουργεί ως εσωτερικό ρολόι ρυθμίζοντας τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης, τον μεταβολισμό και τη θερμοκρασία του σώματος. Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να οδηγήσει σε αϋπνία. Στα αίτια συμπεριλαμβάνεται το jet lag των ταξιδιών σε διαφορετικές ζώνες ώρας, η βραδινή ή πολύ πρωινή εργασία και οι συχνές εναλλαγές βάρδιας.
- Κακές συνήθειες ύπνου. Η ακανόνιστη ώρα ύπνου, τα μικρά διαλείμματα ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι έντονες δραστηριότητες πριν τον ύπνο, το άβολο περιβάλλον ύπνου και η χρήση του κρεβατιού για την εργασία, τα γεύματα και την τηλεόραση, καθώς και η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών με οθόνη πριν την ξεκούραση, διαταράσσουν τον κύκλο του ύπνου.
- Μεγάλα βραδινά γεύματα. Πριν τον ύπνο θα πρέπει να καταναλώνεται ένα ελαφρύ γεύμα ή σνακ μιας και, σε ξαπλωτή θέση, τα βαριά γεύματα μπορούν να προκαλέσουν καούρες και παλινδρόμηση οξέων και τροφής από το στομάχι στον οισοφάγο, με αποτέλεσμα την αδυναμία να επέλθει ο ύπνος.
Η χρόνια αϋπνία σχετίζεται, επίσης, με προβλήματα υγείας και φαρμακευτικές αγωγές. Αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα υγείας, ο ύπνος μπορεί να βελτιωθεί, αν και η αϋπνία ενδέχεται να παραταθεί μετά την ανακούφιση από την πάθηση.
Άλλα κοινά αίτια αϋπνίας είναι:
- Διαταραχές ψυχικής υγείας. Αγχώδεις διαταραχές, όπως το μετατραυματικό στρες, μπορούν να αλλοιώσουν τον κύκλο του ύπνου. Επίσης, η πρόωρη αφύπνιση είναι συχνά σημάδι κατάθλιψης, αφού η αϋπνία σχετίζεται με την ύπαρξη άλλων διαταραχών ψυχικής υγείας.
- Φάρμακα. Πολλά συνταγογραφούμενα φάρμακα παρεμβαίνουν στη ροή του ύπνου, όπως αντικαταθλιπτικά και φάρμακα για το άσθμα και την πίεση. Επίσης, αρκετά μη συνταγογραφούμενα φάρμακα -παυσίπονα, αδυνατιστικά σκευάσματα, φάρμακα για το κρυολόγημα και τις αλλεργίες- περιέχουν καφεΐνη και άλλα διεγερτικά που διαταράσσουν τον ύπνο.
- Παθήσεις. Χρόνιος πόνος, καρκίνος, διαβήτης, καρδιοπάθεια, άσθμα, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, υπερδραστήριος θυρεοειδής, Νόσος Πάρκινσον και Νόσος Αλτσχάιμερ σχετίζονται με την αϋπνία.
- Διαταραχές που σχετίζονται με τον ύπνο. Η υπνική άπνοια προκαλεί περιοδική παύση της αναπνοής κατά τη διάρκεια της νύχτας, με αποτέλεσμα τη διακοπή του ύπνου. Επίσης, το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών προκαλεί δυσάρεστη αίσθηση στα κάτω άκρα και μια σχεδόν ακαταμάχητη παρόρμηση κίνησής τους, οι οποίες δυσχεραίνουν τον ύπνο.
- Καφεΐνη, νικοτίνη και αλκοόλ. Καφές, τσάι, κόκα κόλα και άλλα ροφήματα με καφεΐνη είναι διεγερτικά και η κατανάλωσή τους τις απογευματινές/βραδινές ώρες μπορεί να καταστήσει δύσκολο να αποκοιμηθεί κάποιος. Επίσης, η νικοτίνη στα καπνιστικά προϊόντα αποτελεί διεγερτικό που παρεμβάλλεται στον ύπνο. Το αλκοόλ μπορεί να βοηθήσει να επέλθει ο ύπνος αλλά παρεμποδίζει τα βαθύτερα στάδια του ύπνου προκαλώντας συχνά αφύπνιση κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Αϋπνία σε παιδιά και εφήβους
Τα προβλήματα ύπνου μπορούν να εμφανιστούν και σε παιδιά και εφήβους. Συχνά, τα παιδιά και οι έφηβοι δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν ή να τηρήσουν μια τακτική ώρα ύπνου επειδή το εσωτερικό ρολόι τους είναι πιο αργό, με αποτέλεσμα να θέλουν να πάνε για ύπνο αργότερα και να ξυπνούν πιο αργά το πρωί.
Παράγοντες κινδύνου
Ο καθένας μας μπορεί να έχει περιστασιακά άυπνες νύχτες. Ωστόσο, ο κίνδυνος αϋπνίας είναι αυξημένος σε:
- Γυναίκες. Οι ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια του κύκλου, της εγκυμοσύνης και της εμμηνόπαυσης παίζουν σημαντικό ρόλο. Ειδικά στην κλιμακτήριο, η νυχτερινή εφίδρωση και οι εξάψεις διαταράσσουν σημαντικά τον ύπνο.
- Άτομα άνω των 60. Η αϋπνία αυξάνει με το πέρας της ηλικίας εξαιτίας των αλλαγών στον ρυθμό του ύπνου και στη γενική υγεία του ατόμου.
- Περιπτώσεις διαταραχής ψυχικής υγείας ή άλλης πάθησης. Προβλήματα που επηρεάζουν την ψυχική ή σωματική υγεία μπορούν να διαταράξουν τον ύπνο.
- Περιπτώσεις έντονου στρες. Οι περίοδοι και τα γεγονότα που ενέχουν στρες προκαλούν παροδική αϋπνία, ενώ το μακροπρόθεσμο στρες μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια αϋπνία.
- Απουσία τακτικού προγράμματος. Για παράδειγμα, οι αλλαγές βάρδιας στη δουλειά ή τα ταξίδια.
Επιπλοκές
Ο ύπνος είναι σημαντικός για την υγεία, ακριβώς όπως η υγιεινή διατροφή και η τακτική σωματική άσκηση. Ανεξάρτητα από το αίτιο της απώλειας ύπνου, η αϋπνία επηρεάζει σημαντικά τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία του ατόμου, γι? αυτό όσοι υποφέρουν από αϋπνία μαρτυρούν μια χειρότερη ποιότητα ζωής από όσους κοιμούνται καλά.
Οι επιπλοκές της αϋπνίας περιλαμβάνουν:
- Χαμηλή εργασιακή ή μαθησιακή απόδοση
- Επιβραδυμένος χρόνος απόκρισης στην οδήγηση και υψηλότερος κίνδυνος ατυχημάτων
- Διαταραχές ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή και χρήση ουσιών
- Αυξημένος κίνδυνος και σοβαρότητα μακροχρόνιων παθήσεων όπως υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιοπάθεια
Πρόληψη
Οι καλές συνήθειες ύπνου προλαμβάνουν την αϋπνία και προάγουν την καλή ποιότητα ύπνου:
- Διατηρείστε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου και αφύπνισης τόσο τις καθημερινές όσο τα σαββατοκύριακα
- Μείνετε ενεργοί ? η τακτική σωματική άσκηση συμβάλλει σημαντικά στον καλό ύπνο
- Ελέγξτε αν τα φάρμακα που λαμβάνετε συμβάλλουν στην αϋπνία
- Αποφύγετε ή περιορίστε τα μικρά διαλείμματα ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Αποφύγετε ή περιορίστε την κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ και μην κάνετε χρήση νικοτίνης
- Αποφύγετε τα μεγάλα γεύματα πριν από την ώρα του ύπνου
- Δημιουργήστε ένα άνετο περιβάλλον ύπνου στην κρεβατοκάμαρα, το οποίο θα είναι αφιερωμένο μόνο στην ξεκούραση και τις σωματικές επαφές
- Ακολουθήστε μια χαλαρωτική «τελετουργία» ύπνου, όπως ένα ζεστό μπάνιο, διάβασμα ή απαλή μουσική.
