Από την Αθηνά Γκόρου
Η ανάγκη μας να μας αποδέχονται οι άλλοι είναι τόσο βαθιά ριζωμένη, που ακόμη και η παραμικρή ένδειξη απόρριψης μπορεί να μας ταράξει. Από τα αρχαία χρόνια, η αποδοχή σήμαινε επιβίωση∙ σήμερα, αν και δεν εξαρτάται η ύπαρξή μας από την «αγέλη», κουβαλάμε ακόμη αυτό το ένστικτο. Όμως η απόρριψη δεν είναι πάντα αντικειμενική πραγματικότητα· συχνά βρίσκεται στο «μάτι» αυτού που την αντιλαμβάνεται. Το ερώτημα είναι: πώς μπορούμε να πάψουμε να δίνουμε τόση δύναμη στη γνώμη των άλλων και να καλλιεργήσουμε την ανθεκτικότητα που μας επιτρέπει να ζούμε πιο ελεύθερα; Στο άρθρο της που δημοσιεύτηκε στην Washington Post, η κλινική ψυχολόγος Jelena Kecmanovic, PhD, εξετάζει πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την απόρριψη και να μην την αφήνουμε να μας ρίχνει, προσφέροντας πρακτικές συμβουλές για κάθε ηλικία
Πώς μπορώ να σταματήσω την εμμονή με το αν με συμπαθούν οι άλλοι;
«Πίστευα ότι στη μέση ηλικία θα αισθανόμουν αρκετά άνετα με τον εαυτό μου ώστε να λέω «πάρε με όπως είμαι ή άφησέ με». Όμως εξακολουθώ να στενοχωριέμαι ακόμη και για μικρές (ή φανταστικές) απορρίψεις. Γιατί με επηρεάζει ακόμα τόσο πολύ, και πώς μπορώ να δίνω λιγότερη σημασία»;
Αν εστιάζετε υπερβολικά στις γνώμες των άλλων για εσάς, δεν είστε μόνοι. Πολλοί άνθρωποι παλεύουν με έντονα συναισθήματα απόρριψης όταν πιστεύουν ότι κάποιος δεν τους συμπαθεί, ακόμα κι αν δεν είναι σίγουροι ότι αντιλαμβάνονται σωστά την κατάσταση. Αν και κάποιοι άνθρωποι βελτιώνονται στη διαχείριση της απόρριψης με το πέρασμα της ηλικίας, πολλοί άλλοι όχι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε να βελτιωθείτε με εξάσκηση. Αν κατανοήσουμε γιατί νοιαζόμαστε τόσο για το να μας συμπαθούν και αν μάθουμε να παίρνουμε λιγότερο προσωπικά οποιαδήποτε μορφή απόρριψης, μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα το αναπόφευκτο κοινωνικό στρες.
Γιατί μας νοιάζει τόσο τι σκέφτονται οι άλλοι
Είναι απολύτως φυσιολογικό να θέλουμε να μας βλέπουν θετικά και να μας εκτιμούν για αυτό που είμαστε· Πρόκειται για μια θεμιτή επιθυμία, αφού, άλλωστε, επιδιώκουμε να συνυπάρξουμε αρμονικά με τους άλλους. Η ρίζα της είναι εξελικτική: αν οι πρόγονοί μας απορρίπτονταν από τη φυλή τους, οι πιθανότητες επιβίωσης μειώνονταν δραματικά· η αποδοχή από τους άλλους μπορούσε να είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Σήμερα οι άνθρωποι γύρω μας δεν κρατούν το «κλειδί» της ύπαρξής μας με τον ίδιο τρόπο, αλλά μέσα μας έχει μείνει ο ίδιος φόβος του αποκλεισμού.
Αν η αποδοχή και η αγάπη των γονιών σας εξαρτιόταν από το αν συμπεριφερόσασταν με συγκεκριμένο τρόπο, η ανάγκη να σας συμπαθούν μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονη. Το ίδιο ισχύει αν μεγαλώσατε με γονείς απορριπτικούς, αδιάφορους ή αναξιόπιστους, που σας έκαναν να φοβάστε διαρκώς ότι θα σας εγκαταλείψουν. Επιπλέον, το να ζει κανείς σε ένα περιβάλλον εχθρικό για ανθρώπους σαν κι αυτόν (με βάση τη φυλή, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την καταγωγή κ.ά.) είναι βέβαιο ότι εντείνει την εγρήγορση για σημάδια απόρριψης.
Πέρα από το ατομικό επίπεδο, ήδη από το 1950 ο κοινωνιολόγος Ντέιβιντ Ρίσμαν υποστήριζε ότι οι Αμερικανοί πέρασαν από το να καθοδηγούνται κυρίως από εσωτερικές αρχές και αξίες που εμφυτεύτηκαν στην παιδική ηλικία, στο να βασίζονται όλο και περισσότερο στις προσδοκίες και την έγκριση των συνομηλίκων τους. Και η πίεση να μας συμπαθούν οι άλλοι έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο στην εποχή του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων.
Πώς σχηματίζουμε γνώμη για τους άλλους
Οι πρώτες εντυπώσεις δημιουργούνται εξαιρετικά γρήγορα — μερικές φορές σε λιγότερο από ένα δέκατο του δευτερολέπτου — και κυρίως εκτός της συνειδητής μας επίγνωσης.
Φανταστείτε να συναντάτε έναν συνάδελφο και η μυρωδιά του σαμπουάν σας να του προκαλεί αρνητική αντίδραση, επειδή του θυμίζει μια δασκάλα που αντιπαθούσε στο δημοτικό. Μπορεί να μην συνειδητοποιεί γιατί νιώθει έτσι, αλλά αργότερα να σκεφτεί «εξηγήσεις» που να ταιριάζουν με το αρχικό συναίσθημα. Το χειρότερο είναι ότι οι πρώτες εντυπώσεις είναι δύσκολο να αλλάξουν, ακόμη κι όταν έρχονται αντιμέτωπες με αντίθετες αποδείξεις.
Υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι για τους οποίους οι άλλοι μας αξιολογούν θετικά ή αρνητικά. Η γνώμη που έχουν οι άλλοι για εσάς συχνά αντικατοπτρίζει τις δικές τους εμπειρίες, ανάγκες, προκαταλήψεις και διάθεση, περισσότερο παρά κάτι που αφορά εσάς. Ένας άνθρωπος που περνάει κακή μέρα ή είναι πεινασμένος μπορεί να είναι επικριτικός με όλους γύρω του. Ή μπορεί να προβάλλει πάνω σας τις δικές του ανασφάλειες.
Να θυμάστε: Μια ζωή χωρίς απόρριψη σημαίνει είτε ότι έχετε φτάσει στο σημείο να ευχαριστείτε συνεχώς τους άλλους εις βάρος του εαυτού σας είτε ότι έχετε αποσυρθεί εντελώς από το κοινωνικό γίγνεσθαι — και κανένα από τα δύο δεν οδηγεί σε μια πλήρη ζωή.
Υποθέστε ότι οι άλλοι σας συμπαθούν
Οι άνθρωποι μπορεί να μην σας αντιπαθούν όσο νομίζετε. Συστηματικά υποτιμούμε το πόσο θετικά μας βλέπουν οι άλλοι, είτε σε προσωπικές συζητήσεις, είτε σε μικρές ομάδες, είτε σε εργασιακά περιβάλλοντα, είτε στο διαδίκτυο. Η απόρριψη είναι εν μέρει στο «μάτι» αυτού που την αντιλαμβάνεται. Την επόμενη φορά που πιστεύετε ότι κάποιος σας αποφεύγει, ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι αποδείξεις έχω ότι με κρίνει αρνητικά;» Ίσως να είναι απλώς μια ιστορία που λέτε στον εαυτό σας.
Επίσης, όσο πιο ανεπιθύμητοι νιώθουμε εμείς οι ίδιοι, τόσο πιο πιθανό είναι να αντιληφθούμε αρνητικές αντιδράσεις, καθώς θεωρούμε δεδομένο ότι οι άλλοι μας βλέπουν όπως βλέπουμε εμείς τον εαυτό μας.
Μπορεί ακόμη να έχετε υψηλή «ευαισθησία στην απόρριψη» — μια τάση να περιμένετε αγχωμένα και να εντοπίζετε εύκολα απόρριψη από τους άλλους, ιδιαίτερα σε ασαφείς κοινωνικές καταστάσεις. Όσοι έχουν υψηλή ευαισθησία στην απόρριψη συχνά γίνονται ψυχροί και απόμακροι όταν νιώσουν ότι έχουν απορριφθεί. Δυστυχώς, αυτό οδηγεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία, καθώς οι άλλοι είναι πιθανό να αντιδράσουν αρνητικά σε τέτοιες αποστασιοποιημένες συμπεριφορές.
Αντιθέτως, προσπαθήστε να καλλιεργήσετε μια «προφητεία αποδοχής»: υποθέστε ότι οι άλλοι θα σας αποδεχτούν και συμπεριφερθείτε ανάλογα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει έναν θετικό κύκλο, οδηγώντας πραγματικά τους άλλους να σας συμπαθήσουν.
Πώς να μειώσετε το τσίμπημα της απόρριψης
Για να μειώσετε τη συναισθηματική επίδραση της απόρριψης, μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο που μιλάτε στον εαυτό σας.
Για παράδειγμα ο Α αγόρασε καφέ στο αγαπημένο του μέρος και ο νέος μπαρίστα, ο Β έδειξε ενοχλημένος. Παρά τις προσπάθειές του Α για ευχάριστη κουβέντα, ο Β απαντούσε κοφτά. Σκέφτηκα: «Γιατί δεν με συμπαθεί; Μήπως είπα κάτι που τον προσέβαλε;» Ακόμη και μια τόσο σύντομη αλληλεπίδραση φέρνει απογοήτευση. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο πιο επώδυνη μπορεί να είναι μια απόρριψη από κάποιον που γνωρίζετε, που εκτιμάτε ή που σας ενδιαφέρει.
Ένας τρόπος να μετριάσετε την επίδραση μιας αρνητικής αλληλεπίδρασης είναι να πείτε: «Αυτό δεν πήγε όπως ήλπιζα», ή αν συμβεί στη δουλειά, να πείτε: «Η ιδέα μου απορρίφθηκε», αντί για «Με απέρριψαν».
Στη συνέχεια, εστιάστε στα δυνατά σας σημεία, τα ταλέντα και τις αξίες σας, ακόμη κι αν δεν σχετίζονται άμεσα με την απόρριψη. Αυτή η αυτοεπιβεβαίωση διευρύνει την αίσθηση του εαυτού σας, ώστε μια απειλή σε έναν τομέα να μην μοιάζει με καταδίκη ολόκληρης της προσωπικότητάς σας. Όταν περάσει το αρχικό πλήγμα, αναλογιστείτε αν μπορείτε να αποκομίσετε κάποια χρήσιμη πληροφορία ή σχόλιο από την απόρριψη.
Αν πιάνετε τον εαυτό σας να αναμασά συνεχώς παλιές απορρίψεις ή να ανησυχεί για το πώς θα σας αντιμετωπίσουν οι άλλοι στο μέλλον, ρωτήστε τον εαυτό σας: «Έχει πραγματικά σημασία που σκέφτονται αυτό για μένα;» Μπορεί να συνειδητοποιήσετε ότι οι συνέπειες είναι ελάχιστες ή ανύπαρκτες. Μια άλλη στρατηγική είναι να σκεφτείτε πόση σημασία θα έχει η γνώμη κάποιου για εσάς σε μία εβδομάδα, σε έναν χρόνο ή σε δέκα χρόνια.
Τέλος, δείξτε κατανόηση στον εαυτό σας όταν νιώθετε πληγωμένοι από απορρίψεις ή όταν «κολλάτε» με το αν σας συμπαθούν οι άλλοι. Είμαστε «φτιαγμένοι» έτσι και η αυτοκριτική θα επιδεινώσει την κατάσταση. Ακόμη καλύτερα, βασιστείτε σε εκείνους που σας αγαπούν για να αισθανθείτε τη θεραπευτική δύναμη της ανθρώπινης σύνδεσης και να ενισχύσετε τα θετικά σας χαρακτηριστικά.
Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει (κάποιες φορές) να αντιμετωπίζεις την απόρριψη. Αν και είναι φυσικό να μας νοιάζει αν μας συμπαθούν οι άλλοι, μπορούμε να μάθουμε να γινόμαστε πιο ανθεκτικοί απέναντι στις αρνητικές κρίσεις, σε οποιαδήποτε ηλικία. Αυτή η ανθεκτικότητα, με τη σειρά της, θα μας βοηθήσει να συνεχίσουμε να εκτιθέμεθα και να ζούμε πιο ελεύθερα.