Κάθε χρόνο στην Ελλάδα, τουλάχιστον 3.000 νέοι άνθρωποι θα βιώσουν το πρώτο τους ψυχωσικό επεισόδιο.
Το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) και η Α’ Ψυχιατρική κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ εγκαινιάζουν επίσημα, την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου 2023 στις 19:00, την έναρξη λειτουργίας της Μονάδας Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση «Πειραιώς 33». Η Μονάδα ΕΠΨ του ΕΠΙΨΥ/Α’ Ψυχιατρική Κλινική θα στεγάζεται στο εμβληματικό νεοκλασικό κτήριο του εθνικού ευεργέτη Σπύρου Μαγγίνα, στην οδό Πειραιώς 33, χάρις στην ευγενή παραχώρηση της απελθούσας Πρυτανείας του ΕΚΠΑ.
‘Ενας πενταετής κύκλος που ξεκίνησε θεσμικά το 2018 με την δημιουργία της Ομάδα Εργασίας για την εκπόνηση κατευθυντήριων οδηγιών και τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου για τη λειτουργία των Μονάδων Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση στο Υπουργείο Υγείας, κλείνει φέτος με την έναρξη λειτουργίας οκτώ νέων Μονάδων ΕΠΨ ανά την επικράτεια.
Η πρόσφατη απόφαση του Υπουργείου Υγείας για την ίδρυση, οικονομική ενίσχυση (μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης), και λειτουργία 8 νέων Μονάδων Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση (ΕΠΨ) ανά την επικράτεια, αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Με την απόφαση αυτή, η Πολιτεία στέφεται έμπρακτα προς την κατεύθυνση της πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης στις πλέον σοβαρές ψυχικές διαταραχές, δηλαδή αυτές του φάσματος των ψυχώσεων (πχ Σχιζοφρένεια, Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή, Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή, ψυχώσεις οφειλόμενες στην χρήση ψυχοδραστικών ουσιών), ιδρύοντας υπηρεσίες που θέτουν την κοινοτικά προσανατολισμένη έγκαιρη φροντίδα για τους νεαρούς ασθενείς και τις οικογένειές τους, στο επίκεντρο της δράσης τους.
Οι Μονάδες ΕΠΨ, αποτελούνται από πολυκλαδική ομάδα επαγγελματιών της Ψυχικής Υγείας (ψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, εργοθεραπευτές, επισκέπτες υγείας) που παρέχουν υπηρεσίες και εντός του κέντρου αναφοράς αλλά και στην κοινότητα πχ στο σπίτι, στην γειτονιά του ασθενή.
Σκοπός των Μονάδων ΕΠΨ είναι η έγκαιρη ανίχνευση και η συντονισμένη πολυεπίπεδη (φαρμακευτικη, ψυχολογική, κοινοτική) αντιμετώπιση των ψυχωσικών διαταραχών στα αρχικά στάδια εκδήλωσής τους, δηλαδή τα πρώτα 3-5 χρόνια, ώστε να ελαχιστοποιηθούν στο μέτρο του δυνατού οι μακροχρόνιες επιπτώσεις από την εξέλιξή τους και να αποτραπούν ή να μειωθούν οι πιθανότητες υποτροπών, ενισχύοντας παράλληλα τη βελτίωση της λειτουργικότητας των νεαρών ασθενών και την επανένταξη τους στο εργασιακό, εκπαιδευτικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.
Οι ψυχικές ασθένειες σε νεαρές ηλικίες
Όπως επισημαίνει ο Νίκος Κ. Στεφανής MD, FRANZCP, Δ/της της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Αναπληρωτής Δ/της ΕΠΙΨΥ, στην χώρα μας υπολογίζεται πως περίπου 3.000 νεαρά άτομα συνήθως της μετεφηβικής ή πρώιμης ενήλικης ηλικίας θα νοσήσουν κάθε χρόνο από πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο. Συνήθη συμπτώματα των νεαρών ασθενών στην οξεία αρχική φάση είναι οι αβάσιμες πεποιθήσεις παρακολούθησης, καταδίωξης, η αίσθηση πως άλλοι απεργάζονται το κακό τους.
Οι νεαροί ασθενείς συχνά ακούν ψιθύρους ή φωνές να τους απευθύνουν τον λόγο μολονότι είναι μόνοι τους, ή έχουν την πεποίθηση ότι οι άλλοι διαβάζουν τις σκέψεις τους, ή ότι έχουν μοναδικές υπερφυσικές δυνάμεις, ή πως ο κόσμος ή οι ειδήσεις αναφέρονται με υπονοούμενα στο άτομό τους. Συγχρόνως μπορεί να αποδιοργανώνεται ο ύπνος τους, ο λόγος τους να γίνεται δυσνόητος, ή να επιταχύνεται και να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν ή να εκφραστούν με σαφήνεια. Αποφεύγουν το σχολείο, τους φίλους τους, κλείνονται στον εαυτό τους, μερικοί παραμελούν την σωματική τους φροντίδα.
Δίχως ψυχοκοινωνική υποστήριξη και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, η πλειοψηφία των ασθενών θα ακολουθήσει συνήθως, αλλά όχι πάντα, χρόνια πορεία με συχνές υποτροπές, νοσηλείες και πτώση της λειτουργικότητάς τους.
Η πρόσφατη δημοσίευση της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ (1) που παρακολούθησε δειγματοληπτικά για ένα χρόνο 225 νεαρά άτομα που εκδήλωσαν για πρώτη φορά στην ζωή τους συμπτώματα πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου περιγράφει με μελανά χρώματα την υφιστάμενη πραγματικότητα στην Αθήνα. Συγκεκριμένα:
-Η πλειοψηφία των νεαρών ασθενών που εκδηλώνουν το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο, πληροί τα διαγνωστικά κριτήρια διαταραχών του Σχιζοφρενικού φάσματος.
-Το 1/3 των νεαρών ασθενών, στην πρώτη επαφή τους με το σύστημα υπηρεσιών Ψυχικής Yγείας θα εισαχθούν παρά την θέλησή τους με ακούσια νοσηλεία σε κλειστές ψυχιατρικές δομές κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, μια αναμφίβολα τραυματική εμπειρία για τους περισσότερους.
-Το 1/3 των νεαρών ασθενών κάνει συστηματική χρήση ινδικής κάνναβής (αποτελεί ισχυρό περιβαλλοντολογικό παράγοντα κινδύνου νόσησης, παρεμπιπτόντως τον μόνο αναστρέψιμο).
-Το 1/5 των νεαρών ασθενών μετά το πρώτο εξιτήριο, θα επανεμφανίσει έντονα συμπτώματα ψυχωσικής τάξεως και θα εισαχθεί για δεύτερη νοσηλεία, μόλις ένα χρόνο από την έναρξη της διαταραχής.
Τα εγχώρια δεδομένα συμβαδίζουν με τα διεθνή και καταδεικνύουν την ανάγκη για «αλλαγή παραδείγματος » και πολυεπίπεδη ενίσχυση της αντιμετώπισης των σοβαρών ψυχικών διαταραχών τα πρώτα 3-5 χρόνια από την έναρξη των πρώτων τους εκδηλώσεων, επιταγή πλέον της διεθνούς Ψυχιατρικής κοινότητας. Είναι πλέον γνωστό από καλά τεκμηριωμένες διεθνείς μελέτες πως η έγκαιρη, πολυεπίπεδη και κοινοτικά προσανατολισμένη φροντίδα από τα πρώτα στάδια έναρξης των συμπτωμάτων συνδέεται με ευνοϊκότερη πρόγνωση και εξέλιξη των διαταραχών του ψυχωσικού φάσματος και μακροπρόθεσμα ευνοϊκή σχέση κόστους-οφέλους για το Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Το ΕΠΙΨΥ σε συνεργασία με την Α’ Ψυχιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ έχει αναλάβει την εκπαίδευση επαγγελματιών ψυχικής Υγείας στις αρχές και πρακτικές της έγκαιρης παρέμβασης μέσω του διαδικτυακού Μετεκπαιδευτικού προγράμματος του ΕΠΙΨΥ (από το 2018) και του νέου Μεταπτυχιακού προγράμματος της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο 2023.
