Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού, που φέτος τιμάται από τις 27 Απριλίου έως τις 3 Μαΐου 2025, αναδεικνύει τον εμβολιασμό ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και αναπόσπαστο μέρος της δημόσιας υγείας. Με το σύνθημα «Ο εμβολιασμός είναι ανθρώπινο δικαίωμα και είναι εφικτό να γίνει πραγματικότητα για όλους», η φετινή εκστρατεία υπογραμμίζει τη σημασία της ισότιμης πρόσβασης σε εμβόλια για την προστασία όλων των πολιτών.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Εμβολιασμός: Ένα από τα Μεγαλύτερα Επιτεύγματα της Ανθρωπότητας
Τα εμβόλια έχουν συμβάλει καθοριστικά στη μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας από λοιμώδη νοσήματα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τα τελευταία 50 χρόνια, ο εμβολιασμός έχει σώσει τουλάχιστον 154 εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως, δηλαδή περίπου 6 ζωές κάθε λεπτό. Επιπλέον, έχει βελτιώσει την επιβίωση των βρεφών κατά 40%, επιτρέποντας σε περισσότερα παιδιά να φτάσουν στην ηλικία του ενός έτους.
Η Επανεμφάνιση της Ιλαράς στην Ευρώπη: Ένα Σημαντικό Προειδοποιητικό Σήμα
Το 2024, η Ευρωπαϊκή Περιφέρεια κατέγραψε 127.350 κρούσματα ιλαράς, διπλάσια από το 2023 και τον υψηλότερο αριθμό από το 1997. Περισσότερο από το 40% των κρουσμάτων αφορούσε παιδιά κάτω των 5 ετών, ενώ πάνω από το 50% των ασθενών χρειάστηκε νοσηλεία. Συνολικά, αναφέρθηκαν 38 θάνατοι. Η ιλαρά είναι εξαιρετικά μεταδοτική και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, όπως πνευμονία, εγκεφαλίτιδα και τύφλωση. Η υποχώρηση της εμβολιαστικής κάλυψης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 έχει συμβάλει στην επανεμφάνιση της νόσου. Ο ΠΟΥ και η UNICEF καλούν τις κυβερνήσεις να εντείνουν τις προσπάθειες για την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης και την πρόληψη περαιτέρω εξάρσεων.
Η Σημασία του Εμβολιασμού κατά του Ιού των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV)
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι υπεύθυνος για την πλειονότητα των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, καθώς και για άλλους καρκίνους των γεννητικών οργάνων, του πρωκτού και του στοματοφάρυγγα. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο εμβολιασμός κατά του HPV μειώνει σημαντικά την εμφάνιση προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρατηρήθηκε μείωση κατά 80% των προκαρκινικών αλλοιώσεων στις γυναίκες ηλικίας 20-24 ετών που εμβολιάστηκαν. Ο εμβολιασμός συνιστάται για κορίτσια και αγόρια ηλικίας 11-12 ετών, αλλά μπορεί να χορηγηθεί έως την ηλικία των 45 ετών.
Η Πολιομυελίτιδα: Ένα Βήμα πριν την Εξάλειψη
Η πολιομυελίτιδα, μια νόσος που μπορεί να προκαλέσει μόνιμη παράλυση, βρίσκεται κοντά στην πλήρη εξάλειψή της. Χάρη στον εμβολιασμό, περισσότερες από 20 εκατομμύρια περιπτώσεις παράλυσης έχουν αποτραπεί. Σήμερα, η νόσος είναι ενδημική μόνο σε δύο χώρες: το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Στο Πακιστάν, οι προσπάθειες εμβολιασμού έχουν μειώσει τα κρούσματα από 147 το 2019 σε μόλις 6 το 2023. Η συνέχιση των εμβολιαστικών εκστρατειών είναι κρίσιμη για την πλήρη εξάλειψη της νόσου.
Εμβολιασμός κατά την Εγκυμοσύνη: Προστασία για Μητέρα και Παιδί
Κατά την εγκυμοσύνη, ο εμβολιασμός είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της μητέρας και του νεογνού. Τα εμβόλια κατά της εποχικής γρίπης και του κοκίτη είναι ασφαλή και αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Τα αντισώματα που παράγονται προστατεύουν την έγκυο και μεταφέρονται στο έμβρυο, παρέχοντας προστασία τους πρώτους μήνες της ζωής του. Επιπλέον, οι έγκυοι με υποκείμενα νοσήματα συνιστάται να εμβολιάζονται κατά της COVID-19.
Πριν την εγκυμοσύνη, ο εμβολιασμός με το τριπλό εμβόλιο κατά της ιλαράς, της ερυθράς και της παρωτίτιδας (MMR) είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς η λοίμωξη της εγκύου από τον ιό της ερυθράς, ειδικά στο πρώτο τρίμηνο, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες στο έμβρυο, όπως καρδιοπάθειες, προβλήματα ακοής και όρασης, και διανοητική αναπηρία. Η ανοσοποίηση πριν τη σύλληψη προστατεύει τόσο τη μέλλουσα μητέρα όσο και το έμβρυο από αυτές τις επικίνδυνες επιπλοκές.
Ο Ρόλος του Εμβολιασμού στην Ενήλικη και Τρίτη Ηλικία
Ο εμβολιασμός δεν περιορίζεται στην παιδική ηλικία. Οι ενήλικες —ιδιαίτερα εκείνοι με χρόνια νοσήματα όπως διαβήτη, καρδιοπάθειες ή αναπνευστικές παθήσεις— καθώς και οι ηλικιωμένοι, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από νοσήματα όπως η εποχική γρίπη, η πνευμονιοκοκκική νόσος, η COVID-19 και ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV).
Οι σύγχρονες συστάσεις περιλαμβάνουν τον ετήσιο εμβολιασμό κατά της γρίπης, την αναμνηστική δόση κατά της COVID-19, την προληπτική χορήγηση πνευμονιοκοκκικού εμβολίου και, από το 2023, τη δυνατότητα εμβολιασμού ατόμων άνω των 60 ετών κατά του RSV —ενός ιού που ευθύνεται για εκατοντάδες χιλιάδες νοσηλείες και θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο στους ηλικιωμένους. Η πρόληψη μέσω εμβολιασμού μειώνει τη νοσηρότητα και τις ανάγκες για ιατρική φροντίδα, συμβάλλοντας στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας.
Η Ευθύνη και η Προστασία των Επαγγελματιών Υγείας
Οι επαγγελματίες υγείας έχουν διπλή υποχρέωση στον τομέα του εμβολιασμού: να προστατεύουν εαυτούς και ασθενείς. Εκτεθειμένοι καθημερινά σε λοιμώδη νοσήματα, οι γιατροί, νοσηλευτές, φαρμακοποιοί και λοιπό προσωπικό υγείας οφείλουν να είναι πλήρως εμβολιασμένοι, όχι μόνο για τη δική τους ασφάλεια, αλλά και για την αποτροπή μετάδοσης νοσημάτων σε ασθενείς με αυξημένη ευαλωτότητα, όπως οι ανοσοκατεσταλμένοι, τα νεογνά και οι ηλικιωμένοι.
Οι Πρωτοβουλίες του ΕΟΔΥ για την Ενίσχυση της Εμβολιαστικής Κάλυψης
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), αναγνωρίζοντας την αξία και την αναγκαιότητα του εμβολιασμού, υλοποιεί μια σειρά στοχευμένων δράσεων για την προώθησή του:
- Μελέτη εμβολιαστικής κάλυψης παιδικού πληθυσμού: Ανάλυση στοιχείων από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση για την καταγραφή εμβολιαστικών τάσεων σε πανελλαδικό επίπεδο, με πρόβλεψη διεύρυνσης και στους ενήλικες.
- Αξιολόγηση στάσεων για τα εμβόλια: Μελέτη γνώσεων, αντιλήψεων και συνηθειών του πληθυσμού σε σχέση με τα εμβόλια κατά της COVID-19 και της εποχικής γρίπης.
- Αντιμετώπιση διστακτικότητας: Ενημερωτικές καμπάνιες για το ευρύ κοινό και εκπαιδευτικά σεμινάρια για επαγγελματίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με σκοπό τη μείωση της διστακτικότητας και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.
- Ειδικές παρεμβάσεις σε ευάλωτους πληθυσμούς: Από τις αρχές του 2024, σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, υλοποιούνται δράσεις εμβολιασμού με το MMR σε πληθυσμούς Ρομά, με παράλληλη καταγραφή της εμβολιαστικής κάλυψης.
Καθολική Πρόσβαση στον Εμβολιασμό: Από Όραμα σε Πραγματικότητα
Η φετινή Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού δεν αποτελεί απλώς μια ευκαιρία υπενθύμισης των οφελών των εμβολίων. Είναι μια ηχηρή υπεράσπιση του εμβολιασμού ως ανθρώπινου δικαιώματος. Σε μια εποχή που η παραπληροφόρηση και η διστακτικότητα απειλούν να αναιρέσουν δεκαετίες προόδου, η διασφάλιση της πρόσβασης σε εμβόλια για όλους —ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικής θέσης, εθνικότητας ή γεωγραφικής περιοχής— είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτική.
Ο εμβολιασμός σώζει ζωές. Και όπως αποδεικνύουν τα επιστημονικά δεδομένα, είναι εφικτό να γίνει πραγματικότητα για όλους.